6102 SAYILI TÜRK TİCARET KANUNU’NUN 1530. MADDESİ GEREĞİNCE BORÇLUNUN TEMERRÜDÜ
Bu yazımızda 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 1530. maddesinde bulunan hükümlerin ticari işletmelere mal ve hizmet tedarikinde geç ödeme konusunda getirdiği yenilikleri ve uygulama alanını inceleyeceğiz.
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu madde 1530:
(1) Aksine bir hüküm bulunmadığı takdirde, ticari hükümlerle yasaklanmış işlemler ve şartlar batıldır. Ancak, sözleşme uyarınca yerine getirilmesi gereken edimler için kanunun veya yetkili makamların koymuş olduğu en yüksek sınırı aşan sözleşmeler en yüksek sınır üzerinden yapılmış sayılır; sınırı aşan edimler hata ile yerine getirilmiş olmasa bile, geri alınır. Bu sınırlarda, Türk Borçlar Kanununun 27 nci maddesinin ikinci fıkrasının ikinci cümlesi uygulanmaz.
2) Ticari işletmeler arasında mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde, alacaklı, kanundan veya sözleşmeden doğan tedarik borcunu yerine getirmiş olmasına rağmen, borçlu, gecikmeden sorumlu tutulamayacağı hâller hariç, sözleşmede öngörülmüş bulunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde borcunu ödemezse, ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşer.
(3) Mütemerrit borçlunun alacaklısı sözleşmede öngörülen tarihten ya da ödeme süresinin sonunu takip eden günden itibaren, şart edilmemiş olsa bile faize hak kazanır.
(4) Sözleşmede ödeme günü veya süresi belirtilmemişse veya belirtilen süre beşinci fıkraya aykırı ise, borçlu aşağıdaki sürelerin sonunda ihtara gerek kalmaksızın mütemerrit sayılır ve alacaklı faize hak kazanır:
a) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda
b) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda
c) Borçlu faturayı veya eş değer ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce almışsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz günlük sürenin sonunda.
d) Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hâllerde, borçlu, faturayı veya eş değer ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki otuz günlük sürenin sonunda; şu kadar ki, kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre, mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz günü aşıyor ve bu durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturuyorsa, kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz gün olarak kabul edilir.
(5) Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eş değer ödeme talebinin veya mal veya hizmetin alındığı veya mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı tarihten itibaren en fazla altmış gün olabilir. Şu kadar ki, alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz.
(6) Gecikme faizi ödenmeyeceğini veya ağır derecede haksız sayılabilecek kadar az faiz ödeneceğini, alacaklının geç ödeme dolayısıyla uğrayacağı zarardan borçlunun sorumlu olmayacağını veya sınırlı bir şekilde sorumlu tutulabileceğini öngören sözleşme hükümleri geçersizdir. Geçersizlik durumunda yedinci fıkra uygulanır.
(7) Bu madde hükümleri uyarınca alacaklıya yapılan geç ödemelere ilişkin temerrüt faiz oranının sözleşmede öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hâllerde uygulanacak faiz oranını ve alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarını Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası her yıl ocak ayında ilan eder. Faiz oranı, 4/12/1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunda öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz fazla olmalıdır.
(8) Mal veya hizmet bedelinin taksitle ödenmesinin öngörüldüğü durumlarda, bu maddenin ödeme sürelerini düzenleyen hükümleri birinci taksit bakımından uygulanır. Her bir taksit tutarının ödenmeyen kısmı yedinci fıkrada öngörülen oranda gecikme faizine tabidir. Alacaklının küçük veya orta ölçekli işletme veya tarımsal veya hayvansal üretici olup borçlunun büyük ölçekli işletme olduğu hâllerde taksitle ödemeyi öngören sözleşme hükümleri geçersizdir.
hükümlerine haizdir.
Detaylı Bilgi Almak İçin Lütfen İletişime Geçin!
Hızlı ve Güvenilir Hizmet!
Tanıma Tenfiz kurumu ile yabancı mahkemelerden alınan boşanma kararları Türkiye’de nasıl uygulanır!?
Tanıma Tenfiz ile yabancı mahkeme kararlarının Türkiye’de Uygulaması hakkında detaylı bilgi için iletişime geçin!
Tanıma Tenfiz Yolu
TTK 1530. Madde Borçlunun Temerrüdü Nedir?
TTK 1530.maddesi gereğince mal ve hizmet tedariki amacıyla yapılan işlemlerde borcunun ifa edileceği tarih belirlenmediyse borçlu, kural olarak faturanın borçlu tarafından alınmasından sonraki otuz günlük sürenin sonunda ihtara gerek kalmaksızın temerrüde düşmektedir. Ayrıca tarafların para borcunu ifa edeceği tarihi belirleme konusunda da önemli bir kısıtlama getirilmiştir. Bu kısıtlama gereğince para borcunun vadesi, 60 günlük süreyi aşacak şekilde belirlenmesi mümkün değildir.
TTK 1530. Maddesi Uygulama Alanı Nedir?
TTK 1530. madde hükmü sadece ticari işletmeler arasındaki hukuki işlemlere uygulanabileceği hükmün 2. fıkrasında belirtilmiştir. İlgili madde hükmü yapılan ticari işlemlerin, iki tarafında ticari işletmelerine bağlı olarak yapılmasını da şart koşmaktadır. Taraflardan biri tacir diğerinin gerçek kişi olduğu durumlarda iş bu madde hükmü uygulama alanı bulmayacaktır. Bu şartlara ek olarak borcun, para borcu olması ve bu para borcunun mal ve hizmet tedarikinden kaynaklanması gerekmektedir.
Mal veya hizmet tedarikinden doğan para borçlarına örnek olarak;
- Satış sözleşmeleri,
- Acentelik sözleşmeleri,
- Simsarlık sözleşmeleri,
- Komisyonculuk sözleşmelerinde komisyon bedeli, leasing sözleşmelerinde leasing taksitleri
verilebilmektedir.
TTK 1530. Maddesi Gereğince Temerrüdün Koşulları Nelerdir?
6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda temerrüt hükümlerinin uygulanabilmesi için borcun ifasının mümkün olması ilk koşuldur. Ayrıca, borcun muacceliyet kazanmış (vadesinin gelmiş) olması ve borçlunun bu süre zarfında yerine getirme yükümlülüğünü yerine getirmemesi gerekir. Ne var ki, bu unsurların varlığı dahi, kendiliğinden temerrüt hükümlerinin uygulanması için yeterli değildir. Bu sebeplerle birlikte borçlunun temerrüde düşmesi için alacaklının ihtar çekmesi de gerekmektedir. Alacaklının çekeceği bu ihtar, borcun muacceliyete rağmen ifa edilmediği ve ifasının istendiğine ilişkin olmalıdır.
Genel Kural bu olmakla birlikte, borcun muaccel olacağı tarih sözleşmeyle (belirli veya kesin vade biçiminde) veya sözleşmeye dayanarak taraflardan birinin yaptığı ihbarla belirlenmişse ihtara gerek yoktur. TTK. m.1530 hükmünde, temerrüdün koşulları açısından getirilen yenilik temerrüdün oluşması için ihtara gerek olmadığının kabul edilmiş olmasıdır. Bu nedenle temerrüdün diğer koşulları, kural olarak 1530. madde için de geçerli olmaya devam edecektir.
TTK 1530.Maddesinde Süre ve Vadelerin Hesaplanması
TTK 1530. maddesinin 5.fıkrası ‘’Sözleşmede öngörülen ödeme süresi, faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin veya mal veya hizmetin alındığı veya mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı tarihten itibaren en fazla altmış gün olabilir.Şu kadar ki, alacaklı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmamak koşuluyla ve açıkça anlaşmak suretiyle taraflar daha uzun bir süre öngörebilirler. Ancak alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hâllerde, ödeme süresi, altmış günü aşamaz.’’ hükmüne haizdir.
Kanun koyucu, TTK’nın 1530. maddesi ile ticari işlemlerdeki para borçlarının ödeme sürelerine yönelik bir sınırlama getirmiştir. Bu düzenlemeye göre, ilgili hüküm kapsamındaki hukuki ilişkilerde tarafların üzerinde anlaşabileceği azami ödeme süresi 60 günü aşamayacağı düzenlenmiştir.
TTK 1530.Maddesinde geçen Altmış günlük sürenin başlangıcı;
- Faturanın veya eşdeğer ödeme talebinin alındığı
- Mal veya hizmetin alındığı
- Mal veya hizmetin gözden geçirme ve kabul usulünün tamamlandığı
tarihten itibaren başlatılması mümkündür.
Mezkur maddedeki hükmün aksine 60 günden uzun vade belirlemek mümkündür. Ancak kanun koyucu bu durumuda belirli şartlara bağlamıştır. Bu şartlar;
- Para alacaklısı aleyhine ağır bir haksız durum yaratmaması
- Altmış günden daha uzun bir vade tanınmasına ilişkin anlaşmaların açık biçimde yapılmış
olmasını birlikte aramaktadır.
Bu şartlar sağlansa bile alacaklının küçük yahut orta ölçekli işletme (KOBİ), tarımsal, hayvansal üretici olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hallerde ödeme süresi altmış günü aşamayacağı kesin hüküm olarak belirtilmiştir.
TTK 1530.maddedeki sürelere aykırı olarak düzenlenen sözleşmelerin ödeme gününün belirlenmesi konusunda 4.madde hükümleri uygulanmaktadır. Sözleşmede ödeme günü veya süresi belirtilmemişse, m.1530/4’te öngörülen haller uyarınca otuz gün sonunda temerrüt gerçekleşir hükmü gereğince 5.maddeye aykırı düzenlenen sözleşmelerde otuz günün sonunda temerrüde düşeceği kararlaştırılmıştır.